Steeds meer consumenten gaan bewuster om met het doen van aankopen. Dit betekent dat de mate waarin een product wel of niet duurzaam is ook steeds vaker een van de punten is waar een consument rekening mee houdt als hij of zij aankopen doet. Bij veel producten is het echter zo dat een consument niet direct weet in hoeverre de gebruikte grondstoffen wel of niet duurzaam zijn en wat de impact van die materialen op het milieu is. Textielproducten zijn hier een goed voorbeeld van.
De textielproductie is wereldwijd verantwoordelijk voor 20% van de watervervuiling en de alsmaar toenemende productie van “fast-fashion” zorgt op het Afrikaanse continent voor textiel hopen die zo groot zijn dat ze tot voorbij de horizon gaan. Het is duidelijk dat dit anders moet, maar hoe kunnen we hier aan bijdragen?
Duurzame keuzes
Het maken van duurzame en bewuste keuzes tijdens het shoppen is een prima eerste stap in de goede richting. Om dit te kunnen doen moet je natuurlijk wel eerst weten hoe duurzaam de meest bekende textielsoorten zijn. Dekentje.nl zocht het voor je uit en zette de belangrijkste en meest opvallende bevindingen voor je op een rijtje. Om alvast een tipje van de sluier op te lichten: het vinden van een mainstream 100% duurzame textielsoort is lastig, maar door bewust te shoppen kunnen we wel degelijk het verschil maken.
In dit mini onderzoek zijn we uitgegaan van vier van de meest gebruikte textielsoorten. Textiel gebruik gaat voor ons verder dan alleen de productie van kleding. Ook dekens, kleden en handdoeken worden gemaakt van textiel. We richten ons daarom op wol, katoen, polyester en fleece. De laatste is technisch gezien ook een polyester soort, maar vanwege de grote hoeveelheid aan fleece producten lichten we deze nog eens apart uit.
Wil je in één keer de belangrijkste voor- en nadelen van de materialen zien? Skip dan door naar de handige infographic.
1. Wol
Wol en andere vachtsoorten worden al sinds de mens kleding, lakens en dekens ging produceren gebruikt als textiel. Wol heeft de kenmerken dat het warmte goed reguleert, zacht is, hypoallergeen is en vaak als duurzaam gezien wordt. Maar hoe duurzaam is wol eigenlijk?
Wol is een 100% natuurlijk product. Het materiaal zelf heeft dan ook geen negatieve impact op het milieu. Door het “natuurlijke” karakter heeft wol wel wat meer zorg nodig dan andere textielsoorten. Als je bereid bent om deze zorg uit te voeren, is wol een materiaal dat lang meegaat en weinig van haar karakteristieken verliest. Daarnaast bevat wol geen plastic, waardoor je tijdens een picknick op je wollen picknickkleed niet bang hoeft te zijn dat je plastic microvezels achterlaat in het milieu. Een vrij duurzaam materiaal dus, toch?
Ja en nee. Het materiaal wol heeft dan wel een duurzaam karakter, maar de manier waarop wollen artikelen op massaschaal geproduceerd worden is alles behalve duurzaam1. Vaak komen er namelijk veel chemicaliën kijken bij het reinigen van wol en daarnaast moet een groot deel van de voor de textielbranche bedoelde wol uit Australië geïmporteerd worden. Dit is een eindje vliegen/varen.
Schapenhouderijen zijn daarnaast onderdeel van wat we “veeteelt” noemen. Anno 2022 is de veeteelt nog steeds een grote vervuiler2 en verantwoordelijk voor een zeer groot deel van de wereldwijde uitstoot van schadelijke gassen. Op termijn draagt dit bij aan het verslechteren van het klimaat. Hoewel schapen dus een “oneindige” bron van grondstoffen zijn, is het wel een bron die veel voeding, water en land nodig heeft. Ook is het in de wolindustrie helaas nog regelmatig zo dat het belang van het dier niet voorop staat.
Is er een optie om wol wél duurzaam te gebruiken? Ja. Bio-wol is een optie met een minder vervuilend karakter, en het dierenwelzijn staat hier vaak wél centraal. Daarnaast zijn er merken als Røros Tweed die hun productieproces ecologisch verantwoord ingericht hebben. Het zal echter nog even duren voordat dit dé mainstream wolsoort wordt en CO2 neutraal zal ook bio wol voorlopig niet worden.
2. Katoen
Katoen is een veelzijdige textielsoort die voor de komst van polyester een van de (en misschien wel dé) meest gebruikte textielsoorten was. Tegenwoordig komt katoen nog steeds veel voor. Net als vroeger vind je het in jeans, maar ook in de kleding die je bij de fashion giganten kunt kopen of de dekens die je bij een goedkope woonwinkel krijgt. Waar het vroeger echter om 100% katoen ging, bestaan veel van de huidige textielsoorten uit een mix van katoen, polyester en eventueel nog een andere materiaalsoort.
Omdat katoen volledig plantaardig is, wordt het vaak gezien als een duurzame textielsoort. In een zekere zin is dat natuurlijk zo, maar net als bij wol moeten we onszelf hier de vraag stellen: “Hoe duurzaam is katoen nu écht?”.
Katoen wordt allereerst geteeld als een landbouwproduct. Wereldwijd gezien nemen katoenplantages zo’n 2,5% van het akkerland3 in. Dit is an sich geen probleem, maar wanneer we dit in het licht plaatsen van de toenemende tekorten aan landbouwgrond en de ontbossing die hierop volgt, komt een ander probleem naar voren: bodemuitputting.
De productie van katoen vraagt om ontzettend veel water. Dit zorgt de laatste jaren regelmatig voor drinkwater tekorten4 in landen waar op grote schaal katoen geteeld wordt.
Dan is er nog het gebruik van pesticiden en insecticiden. Deze stoffen zijn schadelijk voor de bodem en versnellen de bodemuitputting. Daarnaast storen ze schadelijke gassen uit en hebben ze een negatieve invloed op de biodiversiteit.
Is het gebruik van katoen milieutechnisch gezien dan ook hopeloos? Nee, integendeel. Wanneer katoen op een duurzame manier verwerkt wordt (bio) zijn pesticiden en kunstmatige meststoffen niet nodig en put je de bodem niet uit. Gewassen worden daarnaast sterker en nemen meer CO² op, wat weer bijdraagt aan het dempen van de klimaatverandering.
Bio-katoen is nu op (relatief) kleine schaal verkrijgbaar en de omslag naar bio duurt bij veel plantages lang. Door massaal voor bio te kiezen en de vraag te vergroten kunnen we deze omwenteling versnellen.
3. Polyester
Een sinds jaar en dag immens populaire textielsoort is polyester. Deze textielsoort (ook wel PET genoemd) wordt wereldwijd het meest gebruikt in de textielindustrie en is zeer geliefd door haar kreukvrije, kleurvaste en slijtvaste karakter. Ook is polyester eenvoudig te reinigen en te onderhouden, in tegenstelling tot 100% natuurlijke materialen als wol en katoen.
Als het over polyester en duurzaamheid gaat is de grote olifant in de kamer natuurlijk het feit dat polyester bestaat uit plastic. Wanneer je een polyester kledingstuk draagt, of onder een polyester dekentje ligt, bedek je jezelf in feite dus onder een stuk plastic. Nu is dit an sich geen probleem (buiten het feit dat polyester geen vocht opneemt en je oksels daarom opeens wel héél nat aan kunnen voelen), maar milieutechnisch gezien zijn de bezwaren tegen het gebruik van polyester al lang niet meer op een hand te tellen. We zullen de belangrijkste even samenvatten:
- Polyester is dus in feite plastic. Voor het produceren van polyester is daarom olie nodig. Laat dat nu nét zijn waar we met zijn allen vanaf willen (/moeten).
- Polyester bestaat net als andere textielsoorten uit vele, minuscule (plastic) microvezels. Dat deze vezels “lekken” tijdens het wassen is al enige tijd bekend. Dat ze ook tijdens het bewegen vrijkomen en de lucht vervuilen is een relatief recente ontdekking5. Deze vezels tasten niet alleen de natuur aan, uit recente onderzoeken6 blijkt ook dat dergelijke deeltjes in ons bloed terecht kunnen komen. Hoewel het nog niet 100% wetenschappelijk bewezen is, lijken plastic deeltjes in je bloed ons niet heel gezond…
- Polyester is zeer lastig te kleuren. Om ervoor te zorgen dat een polyester deken of kledingstuk een fleurig kleurtje krijgt, maken producenten daarom vaak gebruik van zware, schadelijke kleurstoffen. Dergelijke kleurstoffen hebben een schadelijk effect op het milieu en de vele chemische stoffen die hierbij komen kijken kunnen een allergische reactie op de huid7 veroorzaken.
Zijn er ook tegengeluiden? Jazeker, zo is polyester bijvoorbeeld wél duurzaam in de zin dat de stof lang meegaat zonder dat er speciale zorg voor nodig is. Daarnaast is PET relatief eenvoudig te recyclen, waardoor polyester textiel (hoewel niet biologisch afbreekbaar) een tweede leven kan krijgen als ander PET product. Ook zijn er merken als Weaver Green die gerecycled PET gebruiken voor hun dekens en kleden. Een kleine kanttekening bij dit laatste punt is echter wel dat gemixte textielsoorten lastiger te recyclen zijn dan zuiver polyester.
4. Fleece
Fleece werd in de vorige eeuw geïntroduceerd als dé vervanger voor wol en hoewel fleece hier op een aantal vlakken aardig in slaagt, kan dat niet gezegd worden over de milieu impact van het materiaal.
Een groot deel van de nadelen van polyester hebben we hierboven al benoemd toen we het over polyester hadden. Een bijkomend nadeel van Fleece is dat de vezels van fleece zó kort zijn, dat ze extra snel breken en dus nog sneller microplastics “uitstoten” dan andere polyester varianten.
Heeft fleece alleen maar nadelen? Zeker niet. De stof is een stuk lichter dan zijn wollen tegenhanger en is daarom ontzettend geschikt voor outdoor artikelen als hiking kleding en picknickkleden. Het houdt je daarnaast zo goed warm dat de verwarming gerust een stuk lager kan als je een fleecetrui aan hebt. Dit zorgt natuurlijk voor minder uitstoot en een lagere energierekening. Gooi je fleece trui of fleece deken daarom ook vooral niet weg. Dit zou niet alleen zonde zijn van het materiaal8, maar als je er slim en bewust mee omgaat is dit ook niet nodig. Koop vanaf nu geen fleece meer, was jouw fleece spullen zo min mogelijk, draag ze vooral binnen zodat je zo weinig mogelijk in de natuur “lekt” en installeer (als je ertoe in staat bent) een wasmachine filter9. Zo houd je een groot deel van de synthetische vezels die tijdens het wassen vrijkomen tegen.
Hoe nu verder?
Hoewel het natuurlijk beter is om af te stappen van textielsoorten die een schadelijk effect hebben op het milieu, maakt dit overzicht wel duidelijk dat het lastig is om een product dat voor 100% uit duurzaam textiel bestaat te kopen. Zijn er alternatieven? Jazeker. Hoewel de productie van bio materialen nog stukken duurzamer kan, brengen ze ons een stap dichter in de goede richting. Bio-wol en bio-katoen zijn bijvoorbeeld een stuk minder schadelijk voor het milieu dan hun reguliere varianten en komen qua prijs vaak al in de buurt van de conventionele textielsoorten. Uiteindelijk zullen we allemaal bewuste keuzes moeten maken en zelf ons steentje moeten bijdragen. Als we met zijn allen bewust om gaan met kleding, outdoortextiel, woontextiel en badtextiel kunnen we veel bereiken.
Download onze infographic!
N.B.: Deze infographic is vrij te gebruiken bij vermelding van/een link naar: “www.dekentje.nl“.
